"ओडिशातील Debrigarh Wildlife Sanctuary : निसर्गसंपदा, धबधबे आणि ऐतिहासिक वारसा"

Debrigarh Wildlife Sanctuary ची घोषणा का करण्यात आली

 Debrigarh Wildlife Sanctuary – हे राज्य: ओडिशा (Odisha) मधील जिल्हा: संबळपूर (Sambalpur District) येथे  असून येथे मुख्यतः हिरण (spotted deer), बिबट्या, वाघ, हत्ती आणि विशेषतः पक्ष्यांचे संरक्षण करण्यासाठी घोषणा करण्यात आली.
हे Hirakud Reservoir च्या शेजारी असल्यामुळे मोठ्या प्रमाणात पाणथळ अधिवास (wetlands) येथे तयार झालेत. त्यामुळे जलचर पक्षी, स्थलांतरित पक्षी (migratory birds) आणि मासेमारीवर अवलंबून प्राणी यांचे रक्षण करण्यासाठी हे क्षेत्र अभयारण्य घोषित केले गेले.
येथे साग, साल, बेंबू, औषधी झाडे यांसारखी विविध वनस्पती आहेत — जैवविविधतेचे संवर्धन हाही उद्देश आहे.

------------

हे वाचा :- नागझिरा वन्यजीव अभारण्य विषयी माहिती जाणून घेण्यासाठी येथे क्लिक करा 

------------- 

देब्रिगढ वन्यजीव अभयारण्य ची अभयारण्य म्हणून घोषणा केव्हा करण्यात आली ?

Debrigarh Wildlife Sanctuary अधिकृतरीत्या 1985 साली (Government of Odisha Notification) घोषणा केली गेली .

देब्रिगढ अभयारण्याचे एकूण क्षेत्रफळ: 

देब्रिगढ अभयारण्याचे एकूण क्षेत्रफळ 347 km² असून सध्या यातील सुमारे 21 km² भाग हा Hirakud Reservoir पाणथळ अधिवास म्हणून महत्त्वाचा आहे.

--------

हे वाचा :- मानव - वन्यजीव संघर्ष : मधील वन्यप्राणी यास जेरबंद किंवा ठार मारण्यासाठी प्रक्रिया साठी येथे क्लिक करा 

---------

Debrigarh Wildlife Sanctuary -- देब्रिगढ वन्यजीव अभयारण्य मधील महत्वाची ठिकाणे

1. Hirakud Reservoir (Hirakud Dam जवळ)
भारतातील सर्वात मोठ्या कृत्रिम तलावांपैकी एक, पक्षी निरीक्षणासाठी प्रसिद्ध. येथे हिवाळ्यात हजारो स्थलांतरित पक्षी येथे येतात.
2. Lohara, Barakhandia आणि Chaurpur Gate क्षेत्रे येथे पर्यटक Debrigarh Wildlife Sanctuary मध्ये प्रवेशासाठी वापरली जाणारी मुख्य प्रवेशद्वारे आहेत.
3. Chourasimal, Govindpur, Debrigarh village येथे Debrigarh Vanyajiv Abhayarny मधील जंगल सफारी केली जाते आणि इको-टुरिझम कॅम्पसाठी ओळखले जाते.
4. Debrigarh Hill Range :- अभयारण्याला नाव याच पर्वतरांगेवरून मिळाले.

देब्रिगढ अभयारण्याचे ऐतिहासिक महत्त्व

या अभयारण्याला ऐतिहासिक महत्त्वही आहे कारण वीर सुरेंद्र साई यांनी ब्रिटीशांविरुद्धच्या लढ्यात याच जंगलातील बारापथारा (Barapathara) येथे आपला तळ उभारला होता.त्यामुळे Debrigarh हे स्वातंत्र्यलढ्यातील महत्वाचे ठिकाण म्हणूनही ओळखले जाते.

देब्रिगढ अभयारण्याची  जैवविविधता 

Debrigarh मध्ये 40+ सस्तन प्राणी, 234 पक्षी, 41 सरीसृप, 12 उभयचर, 42 मासे, 39 ओडोनेट्स (dragonflies), 85 फुलपाखरे अशा प्रजाती नोंदल्या आहेत.

देब्रिगढ अभयारण्यमध्ये सहज दिसणारे प्राणी:

चौसिंगा (Four-horned antelope) ही येथे आढळणारी एक अत्यंत दुर्मीळ व लुप्तप्राय प्रजाती आहे.
या भागात भारतीय बायसन (Gaur) ,वनडुक्कर (Wild Boar), सांबर हरीण, मोर आणि चौसिंगा यांच्या लक्षणीय लोकसंख्येमुळे हे अभयारण्य आंतरराष्ट्रीय पातळीवर महत्वाचे मानले जाते.

अभयारण्याचे निसर्ग सौंदर्य

अभयारण्याचे स्थान Hirakud Dam आणि Reservoir च्या मध्ये आहे ज्यामुळे एक निसर्गरम्य दृश्य दिसते. येथे कोरडी पानझडी जंगले (Dry Deciduous Forests) आहेत.

हिवाळ्यात येथे विविध प्रकारचे स्थलांतरित पक्षी मोठ्या संख्येने येतात.

अभयारण्यात अनेक भव्य धबधबे असून ते पर्यटकांना आकर्षित करतात.

Debrigarh Wildlife Sanctuary प्रवास, सफारी व निवास व्यवस्था

देब्रिगढ अभयारण्यामध्ये जायचे असेल तर तिथे कसे जायचे? (How to Reach)

हवाई मार्ग (By Air):

सर्वात जवळचे विमानतळ झारसुगुडा विमानतळ (Jharsuguda Airport), अभयारण्यापासून ~80 km अंतरावर.
दुसरा पर्याय भुवनेश्वर विमानतळ (Bhubaneswar Airport) – सुमारे 300 km.

रेल्वे मार्ग (By Train):

सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन – हिराकुड (Hirakud) व संबलपूर (Sambalpur Junction)
संबळपूर स्टेशनपासून Debrigarh Wildlife Sanctuary ~40 km आहे.

सड़क मार्ग (By Road):

संबळपूर शहरातून टॅक्सी, बस किंवा प्रायव्हेट वाहन सहज मिळते.
NH-6 (National Highway) वरून थेट रस्ता आहे.
---

देब्रिगढ अभयारण्य मधील सफारीची माहिती

Jungle Safari & Eco-tourism:

अधिकृत प्रवेशद्वारे : Chourasimal Gate, Barakhandia Gate, Lohara Gate
सफारीसाठी वन विभागाकडे नोंदणी (booking) करावी लागते. सकाळी व संध्याकाळी जंगल सफारी उपलब्ध.

Debrigarh  Sanctuary Special Attractions:

---

राहण्याची व्यवस्था (Accommodation)

Debrigarh Nature Camp (Eco-Cottages):

वन विभागाने बांधलेल्या आरामदायी कॉटेजेस. येथून हिराकुड धरणाचे panoramic दृश्य दिसते.
सर्व सुविधा: भोजन, पाणी, वीज, स्वच्छतागृह.

बुकिंग: Odisha Ecotourism Portal (Online).
इतर पर्याय:

संबळपूर शहरातील हॉटेल्स.

Jharsuguda व Hirakud परिसरातील guest houses.

---

अभयारण्याला भेट देण्यासाठी योग्य काळ (Best Time to Visit)

हिवाळा (November ते February):
स्थलांतरित पक्षी पाहण्यासाठी सर्वोत्तम.
हवामान थंड व सुखद असते.
पावसाळ्यानंतर (September – October):
जंगल हिरवागार, धबधबे सुंदर दिसतात.

अलीकडेच (2025 मध्ये) या अभयारण्याला नवीन राष्ट्रीय उद्यान (National Park) म्हणून घोषित करण्याचा निर्णय झाला आहे → ओडिशामधील तिसरे राष्ट्रीय उद्यान होणार.

FAQ Debrigarh Wildlife Sanctuary बाबत वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

प्र.१ Debrigarh Wildlife Sanctuary कुठे आहे?

हे अभयारण्य ओडिशा राज्यातील संबळपूर जिल्ह्यात, Hirakud Dam आणि Reservoir च्या परिसरात आहे.

प्र.२ Debrigarh Wildlife Sanctuary कधी स्थापन झाले?

हे अभयारण्य 1985 साली ओडिशा सरकारने स्थापन केले असून, एकूण क्षेत्रफळ 347 चौ.किमी आहे.

प्र.३ येथे कोणते प्राणी आढळतात?

भारतीय बायसन, सांबर हरीण, चौसिंगा, बिबट्या, वनडुक्कर, तसेच 200 हून अधिक पक्षी प्रजाती येथे आढळतात.

प्र.४ भेट देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ कोणता आहे?

नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी हा काळ सर्वोत्तम मानला जातो कारण या काळात स्थलांतरित पक्षी मोठ्या संख्येने दिसतात.

प्र.५ राहण्याची सोय कुठे आहे?

वन विभागाचे Debrigarh Nature Camp (Eco Cottages) येथे आहे. तसेच संबळपूर व झारसुगुडा शहरांमध्ये हॉटेल्सची सुविधा उपलब्ध आहे.