अर्जित रजा घेण्यासाठी भरावयाचा फॉर्म

 अर्जित रजा कशी मिळते? कोण पात्र? संपूर्ण नियम जाणून घ्या (Leave Rules in Marathi)

अर्जित रजा म्हणजे काय? — महाराष्ट्र नागरी सेवा (रजा) नियम, 1981 अंतर्गत सविस्तर माहिती

--

 प्रस्तावना

शासकीय सेवकांना सेवाकाळात विश्रांती, आरोग्यसंबंधी कारणे किंवा वैयक्तिक कारणास्तव ठराविक रजांचा लाभ मिळतो. यांपैकी अर्जित रजा (Earned Leave) ही सर्वात महत्त्वाची व उपयुक्त रजा मानली जाते. कर्मचाऱ्याने काम करून अर्जित केलेली ही रजा म्हणजे त्याचा सेवेतून मिळणारा एक मौल्यवान विश्रांतीचा व आर्थिक लाभाचा हक्क आहे. महाराष्ट्र नागरी सेवा (रजा) नियम, 1981 नुसार अर्जित रजा घेण्याचे, साठवण्याचे व रोख मोबदला मिळवण्याचे नियम निश्चित करण्यात आले आहेत.

---

अर्जित रजेचा अर्थ

अर्जित रजा म्हणजे कर्मचाऱ्याने शासकीय सेवेत काम करून मिळवलेली पूर्ण वेतनासह रजा होय. ही रजा “Earned Leave” या नावाने ओळखली जाते कारण ती कर्मचाऱ्याने आपल्या सेवेदरम्यान प्रत्यक्ष हजेरी व कार्यक्षमतेवर आधारित मिळवलेली असते. ही रजा सेवेत असताना किंवा सेवानिवृत्तीनंतर विश्रांतीसाठी व आर्थिक लाभासाठी वापरता येते.

---

 अर्जित रजा मिळण्याची व साठवण्याची प्रक्रिया

महाराष्ट्र नागरी सेवा (रजा) नियम, 1981 नुसार, प्रत्येक 11 महिन्यांच्या पूर्ण सेवेसाठी 30 दिवसांची अर्जित रजा कर्मचाऱ्याच्या खात्यात जमा केली जाते. ही रजा वर्षानुवर्षे साठवता येते, मात्र कमाल मर्यादा 300 दिवसांची आहे. ही रजा फक्त पूर्ण दिवसांसाठी मंजूर केली जाते — अर्ध्या दिवसाची रजा मान्य नाही. जर रजेच्या काळात आठवड्याचा सुट्टीचा दिवस (उदा. रविवार) आला, तर तो अर्जित रजेच्या गणनेत धरला जात नाही.

---

 अर्जित रजा घेण्याची अट व परवानगी प्रक्रिया

अर्जित रजा घेण्यासाठी संबंधित वरिष्ठ अधिकारी किंवा विभागप्रमुख यांची पूर्वपरवानगी आवश्यक असते. मात्र, आकस्मिक परिस्थिती असल्यास रजा घेऊन नंतर कारण स्पष्ट करून लेखी अर्ज सादर करता येतो. रजा मंजूर करताना प्रशासनाच्या दैनंदिन कामकाजात अडथळा येणार नाही याची खात्री करून घेतली जाते.

---

💰 अर्जित रजेचा रोख मोबदला (Leave Encashment)

अर्जित रजेचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे सेवानिवृत्तीवेळी मिळणारा रोख मोबदला.

जर कर्मचाऱ्याने सेवेत असताना काही दिवसांची अर्जित रजा वापरली नसेल, तर सेवानिवृत्तीनंतर त्या शिल्लक दिवसांचा मोबदला देण्यात येतो.

सेवानिवृत्तीवेळी जास्तीत जास्त 300 दिवसांच्या अर्जित रजेचा मोबदला दिला जाऊ शकतो.

सेवेत असताना मृत्यू झाल्यास कर्मचाऱ्याच्या वारसांना हा मोबदला दिला जातो.

सेवेतून बडतर्फ किंवा काढून टाकलेल्या कर्मचाऱ्याला हा लाभ मिळत नाही.

मोबदल्याची रक्कम ही कर्मचाऱ्याच्या शेवटच्या मूलभूत वेतन व महागाई भत्त्यावर आधारित असते.