कास पठार – युनेस्को मान्यताप्राप्त महाराष्ट्राचे हिरवेगार रत्न

 कास पठार राखीव वन : महाराष्ट्राचे Valley of Flowers

प्रस्तावना

साताऱ्याच्या थोड्याच अंतरावर असलेले कास पठार आरक्षित वन (Kaas Plateau Reserved Forest) हे निसर्गप्रेमींसाठी खरेच एक स्वर्ग आहे. हिरवीगार झाडी, रंगीबेरंगी फुलांचा मोहक गालीचा आणि सभोवतालचा डोंगरदऱ्यांचा देखावा – हे सर्व अनुभवण्यासाठी दरवर्षी हजारो पर्यटक कास पठाराला भेट देतात. 2012 मध्ये युनेस्कोने या पठाराला ‘World Natural Heritage Site’ असा दर्जा दिला असून त्यामुळे याचे आंतरराष्ट्रीय महत्त्व वाढले आहे.

कास पठार फुलांची रंगीत दुनिया

कास पठाराला महाराष्ट्राचे ‘फुलांची दरी’ (Valley of Flowers) म्हणतात. येथे 850 हून अधिक जातींची फुले आढळतात, त्यापैकी 33 जाती संकटग्रस्त (Endangered Species) आहेत. Smithia, Utricularia, Impatiens, Eriocaulon यांसारख्या वनफुलांच्या जाती पठारावर पावसाळ्यात फुलतात. पठारावरच्या छोट्या तलावांमध्ये आणि ओलसर प्रदेशात पाणवनस्पती व औषधी वनस्पतींची विविधता पाहायला मिळते.

दर सात वर्षांनी एकदा फुलणारे ‘कारवी’ (Karvi) हे फुल देखील येथे विशेष आकर्षण असते. मात्र यंदा पावसाच्या असमानतेमुळे काही पर्यटकांना फुलांचे सौंदर्य थोडे कमी प्रमाणात दिसत असल्याची Times of India ने नुकतीच बातमी दिली आहे.

कास पठाराला कधी भेट द्यावी?

कास पठाराला भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ म्हणजे ऑगस्ट, सप्टेंबर आणि ऑक्टोबर. या महिन्यांत हलक्या सरी, गार वारा आणि पसरलेली हिरवाई फुलांच्या बहराला अधिक खुलवते. डोंगरांवर चढणारे धुके, सरींमध्ये चमकणारी फुलांची दरी हा अनुभव अविस्मरणीय असतो.

कास पठार ताज्या घडामोडी व बातम्या 2025

Times of India मधील 03.09.2025 च्या बातमीनुसार, यंदा पावसाचे प्रमाण काहीसे अनियमित असल्यामुळे फुलांच्या काही जातींना फुल यायला उशीर होत आहे. अनेक फुले उमलली असली तरी अपेक्षित बहर अजून आलेला नाही.

दुसरीकडे, कास फुलोत्सव 04.09.2025 पासून सुरू झाला आहे. पर्यटकांच्या गर्दीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी दररोज जास्तीत जास्त 3000 पर्यटकांना प्रवेश देण्यात येणार आहे. शनिवार-रविवारसाठी ऑनलाइन बुकींग अनिवार्य केले आहे.

यावर्षी पर्यटकांच्या सोयीसाठी अतिरिक्त शौचालये, पिण्याचे पाणी, फर्स्ट-एड केंद्र, सीसीटीव्ही सुरक्षा आणि स्वयंसेवकांची नेमणूक करण्यात आली आहे. वाहतुकीसाठी one-way traffic system लागू केला जाणार आहे.
कॅम्पिंग आणि पर्यटन अनुभव

संध्याकाळी पठाराजवळ कॅम्पिंगचा अनुभव घेणे हा पर्यटकांसाठी वेगळाच आनंद असतो. आकाशात पसरलेली तारे, सभोवताली शांत अरण्य आणि थंड गार वारा – हे सर्व मनाला वेगळा दिलासा देतात. छायाचित्रकारांसाठीही येथे अनोखे क्षण टिपण्याची उत्तम संधी असते.

पर्यावरण संवर्धनाची जबाबदारी

कास पठाराला भेट देताना निसर्ग संवर्धन करणे ही प्रत्येकाची जबाबदारी आहे. फुले तोडणे, प्लास्टिक टाकणे किंवा पर्यावरणाला हानी पोहोचवणारी कृती टाळणे आवश्यक आहे. कारण येथे आढळणाऱ्या दुर्मिळ प्रजातींचे अस्तित्व केवळ निसर्गासाठीच नव्हे तर आपल्या भविष्यकालीन पिढ्यांसाठीही महत्त्वाचे आहे.

कास पठार हे महाराष्ट्रातील एक नैसर्गिक रत्न आहे. युनेस्कोने दिलेला दर्जा, फुलांची रंगीबेरंगी दुनिया आणि पर्यावरणीय वैशिष्ट्यांमुळे हे ठिकाण जगभरातील निसर्गप्रेमींसाठी आकर्षणाचे केंद्र ठरले आहे. ऑगस्ट ते ऑक्टोबर या कालावधीत येथे भेट देणे हा आयुष्यातील अविस्मरणीय अनुभव ठरतो. मात्र या सौंदर्याचा आनंद घेताना निसर्ग जपण्याची जाणीव प्रत्येकाने ठेवणे गरजेचे आहे.

कास पठार — वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

1. कास पठार कधी भेट द्यावे — सर्वोत्तम कालावधी कोणता?

2. कास पठारावर प्रवेशासाठी तिकीट किंवा बुकींग लागते का?

3. कास पठारावर काय बघायला मिळते? कोणत्या फुला प्रमुख आहेत?

4. कासला कॅम्पिंग करता येते का? कुठे सुरक्षितपणे कॅम्पिंग करता येईल?

5. पर्यटकांनी कासपठारावर कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात?

6. कास पठार येथे कसे पोहचायचे? वाहतूक व पार्किंगची सोय कशी असते?

7. निसर्ग-संवर्धनाबाबत मी काय करू शकतो?