लोणार सरोवर व लोणार वन्यजीव अभयारण्य – वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

"लोणार सरोवर व वन्यजीव अभयारण्य – भारतातील उल्कापाताने तयार झालेले नैसर्गिक आश्चर्य"

✅ लोणार सरोवर व लोणार वन्यजीव अभयारण्य – वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

---

प्रश्न 1: लोणार सरोवर कुठे आहे?

उत्तर: लोणार सरोवर महाराष्ट्रातील बुलढाणा जिल्ह्यात स्थित आहे.

---

प्रश्न 2: लोणार सरोवराची निर्मिती कशी झाली?

उत्तर: सुमारे ५२,००० वर्षांपूर्वी एका उल्कापिंडाच्या जोरदार आदळण्यामुळे या सरोवराची निर्मिती झाली.

---

प्रश्न 3: लोणार सरोवराचे पाणी गुलाबी का झाले होते?

उत्तर: मीठप्रेमी ‘हॅलोआर्चिया’ सूक्ष्मजीवांच्या प्रचंड वाढीमुळे पाण्याचा रंग गुलाबी झाला होता. या जीवाणूंमुळे पृष्ठभागावर गुलाबी रंगाची चटई तयार झाली.

---

प्रश्न 4: लोणार सरोवर किती जुने आहे?

उत्तर: सरासरी वय सुमारे ५२,००० ± ६००० वर्षे आहे, तर काही संशोधनानुसार वय ५,७०,००० ± ४७,००० वर्षे देखील मानले गेले आहे.

---

प्रश्न 5: लोणार सरोवर ‘रामसर’ स्थळ म्हणून कधी घोषित झाले?

उत्तर: ११ नोव्हेंबर २०२० रोजी लोणार सरोवराला 'रामसर' पाणथळ स्थळ म्हणून घोषित करण्यात आले.

---

प्रश्न 6: लोणार सरोवर UNESCO जागतिक वारसा यादीत आहे का?

उत्तर: होय, लोणार सरोवर हे एक जागतिक भू-वारसा स्थळ म्हणून मान्यताप्राप्त आहे.

---

प्रश्न 7: लोणार सरोवराचे पाणी खारट का आहे?

उत्तर: सरोवरात क्षारयुक्त व अल्कधर्मी (alkaline) पाणी आहे, कारण उल्कापाताने तयार झालेल्या खडकांवरून हे घटक पाण्यात मिसळतात.

---

प्रश्न 8: लोणार सरोवरात कोणते प्राणी पाहायला मिळतात?

उत्तर: मॉनिटर लिझर्ड (सरडे), विविध पक्षीप्रजाती, तसेच विशिष्ट बॅक्टेरिया आणि सूक्ष्मजीव येथे आढळतात.

---

प्रश्न 9: लोणार सरोवर कधी पाहावे – योग्य वेळ कोणती?

उत्तर: ऑक्टोबर ते मार्च हा काळ लोणार सरोवर भेट देण्यासाठी उत्तम मानला जातो. हवामान आल्हाददायक असते.

---

प्रश्न 10: लोणार सरोवराला कसे जायचे?

उत्तर:

हवाईमार्गाने: औरंगाबाद विमानतळ (१४० किमी)

रेल्वेने: औरंगाबाद हे जवळचे प्रमुख रेल्वे स्थानक

रस्त्याने: बुलढाणा व औरंगाबादमार्गे टॅक्सी/बसने

---

प्रश्न 11: लोणार सरोवर दिवसाच्या कोणत्या वेळेस उघडे असते?

उत्तर:  लोणार सरोवर हे वन्यजीव अभयारण्य असल्याने  सकाळी 6:00 ते संध्याकाळी 6:00 पर्यंत भेट देणे सोयीचे ठरते.

---

प्रश्न 12: लोणार सरोवराचा इतिहास कोण सांगतो?

उत्तर: स्कंद पुराण व पद्म पुराणामध्ये लोणासूर राक्षस व दैत्यसूदन यांची कथा या सरोवराच्या उत्पत्तीशी संबंधित आहे.

---

प्रश्न 13: लोणार सरोवर कशासाठी प्रसिद्ध आहे?

उत्तर: उल्कापाताने तयार झालेले जगातील एकमेव बेसाल्टिक विवर सरोवर, जे अल्कधर्मी असून संशोधनासाठी प्रसिद्ध आहे.

---

प्रश्न 14: लोणार सरोवराजवळ कोणती पर्यटनस्थळे आहेत?

उत्तर:

गोमुख मंदिर

विष्णू मंदिर

कमलजा देवी मंदिर

विवरातील १५ प्राचीन मंदिरे

दातेफळ टेकडी

---

प्रश्न 15: लोणार वन्यजीव अभयारण्य कधी स्थापन झाले?

उत्तर: ८ जून २००० रोजी लोणार सरोवर परिसरास वन्यजीव अभयारण्य म्हणून घोषित करण्यात आले.

---

लोणार वन्यजीव अभयारण्य (Lonar Wildlife Sanctuary) संदर्भातील अधिक प्रश्नोत्तरे (FAQ) दिली आहेत:

---

✅ लोणार वन्यजीव अभयारण्य – विशेष प्रश्नोत्तरे (Wildlife Sanctuary FAQs in Marathi)

---

प्रश्न 16: लोणार वन्यजीव अभयारण्य कधी जाहीर झाले?

उत्तर: ८ जून २००० रोजी लोणार सरोवर परिसराला वन्यजीव अभयारण्य म्हणून घोषित करण्यात आले.

---

प्रश्न 17: लोणार अभयारण्य कोणत्या जिल्ह्यात आहे?

उत्तर: हे अभयारण्य महाराष्ट्राच्या बुलढाणा जिल्ह्यात आहे.

---

प्रश्न 18: लोणार वन्यजीव अभयारण्याचा मुख्य उद्देश काय आहे?

उत्तर: लोणार सरोवराचे संवर्धन, जैवविविधतेचे संरक्षण व पर्यावरणीय समतोल राखणे हा प्रमुख उद्देश आहे.

---

प्रश्न 19: लोणार वन्यजीव अभयारण्यात कोणती प्रमुख प्राणी आणि पक्षी प्रजाती आढळतात?

उत्तर:

मॉनिटर लिझर्ड (सरडे)

मयूर (मोर)

बिबट्या (कधीमधी दर्शन)

साळींदर, लांडगा, कोल्हा

विविध प्रकारचे पाणपक्षी, रेप्टाइल्स व प्रवासी पक्षी

---

प्रश्न 20: लोणार अभयारण्यात कोणती वनस्पती प्रकार आढळतात?

उत्तर:

तेलंग, पळस, बाभूळ, निलगिरी, कडूनिंब,

सरोवराजवळील जलवनस्पती, गवताळ क्षेत्रे,

काही औषधी वनस्पती सुद्धा आढळतात.

---

प्रश्न 21: लोणार अभयारण्य परिसर किती मोठा आहे?

उत्तर: अभयारण्याचे क्षेत्रफळ अंदाजे ३६५ हेक्टर इतके आहे.

---

प्रश्न 22: लोणार वन्यजीव अभयारण्यात काय करता येते?

उत्तर:

नेचर वॉक,

बर्ड वॉचिंग,

फोटोग्राफी,

शैक्षणिक सहली,

संशोधन कार्य

(अभयारण्यात कोणतीही शिकार किंवा प्राण्यांना त्रास देणे, आश्रय स्थान नष्ट करणे  कायद्यानुसार गुन्हा आहे.)

---

प्रश्न 23: लोणार वन्यजीव अभयारण्याला भेट देण्यासाठी कोणते परवाने आवश्यक आहेत का?

उत्तर: सामान्य भेटीसाठी परवाना आवश्यक नाही, पण संशोधन किंवा व्यावसायिक शूटिंगसाठी वन विभागाची पूर्वपरवानगी आवश्यक असते.

---

प्रश्न 24: लोणार वन्यजीव अभयारण्यात मुक्काम करता येतो का?

उत्तर: अभयारण्यात थेट मुक्कामाची सोय नसली तरी लोणार गाव व आसपासच्या शहरांमध्ये हॉटेल्स आणि लॉजिंग सुविधा उपलब्ध आहेत.

---

प्रश्न 25: लोणार अभयारण्यात जाण्यासाठी प्रवेश वेळ काय आहे?

उत्तर: अभयार्य परिसर दिवसाच्या सकाळी ६ ते संध्याकाळी ६ या वेळेत भेट देण्यासाठी खुला असतो.

---

प्रश्न 26: लोणार अभयारण्य का खास आहे?

उत्तर: कारण हे एकमेव उल्कापाताने तयार झालेले अभयारण्य आहे, जे भूगर्भशास्त्रीय, धार्मिक, पर्यावरणीय व जैवविविधतेच्या दृष्टीने अत्यंत समृद्ध आहे.

---

प्रश्न 27: लोणार वन्यजीव अभयार्याजवळ इतर कोणती पर्यटनस्थळे आहेत?

उत्तर:

लोणार सरोवर

विष्णू मंदिर, गोमुख मंदिर, कमलजा देवी मंदिर

दातेफळ टेकडी

प्राचीन गुंफा व मंदिर

---

प्रश्न 28: लोणार वन्यजीव अभयार्याच्या संवर्धनासाठी कोणत्या संस्था कार्यरत आहेत?

उत्तर:

महाराष्ट्र वन विभाग,

जिओलॉजिकल सोसायटी ऑफ इंडिया,

स्मिथसोनिअन संस्था (USA),

फिजिकल रिसर्च लॅबोरेटरी (भारत),

विविध स्थानिक स्वयंसेवी संस्था व पर्यावरण कार्यकर्ते

---

✅ FAQ – लोणार सरोवर आणि लोणार वन्यजीव अभयारण्य

---

प्रश्न 29: लोणार सरोवर UNESCO जागतिक वारसा यादीत आहे का?

उत्तर: लोणार सरोवर UNESCO यादीत अद्याप औपचारिकपणे सामील नाही, पण ते राष्ट्रीय भूवारसा स्थळ (National Geo-Heritage Monument) म्हणून घोषित केले गेले आहे आणि त्याला जागतिक दर्जाची मान्यता मिळालेली आहे.

---

प्रश्न 30: लोणार सरोवरात जलपर्यटन किंवा बोटिंग करता येते का?

उत्तर: बोटिंगची परवानगी नाही, कारण हा संवेदनशील व संरक्षित जैवविविधता क्षेत्र आहे.

---

प्रश्न 31: लोणार सरोवराचा रंग बदलत राहतो का?

उत्तर: होय. हवामान, सूक्ष्मजीवांची वाढ, आणि पाण्यातील खनिजांचं प्रमाण यावरून सरोवराचा रंग हिवाळ्यात हिरवट, उन्हाळ्यात गुलाबी होऊ शकतो.

---

प्रश्न 32: लोणार अभयारण्यात शिबिर किंवा शालेय सहली आयोजित करता येतात का?

उत्तर: होय, शैक्षणिक किंवा नैसर्गिक अभ्यासासाठी वनविभगाच्या परवानगीने शिबिरे आयोजित केली जाऊ शकतात.

---

प्रश्न 33: लोणार अभयार्याचा परिसर स्वच्छ आणि सुरक्षित आहे का?

उत्तर: होय. अभयार्य परिसर वनविभग आणि स्थानिक प्रशासनाच्या देखरेखीखाली स्वच्छ, सुसज्ज आणि सुरक्षित ठेवला जातो.

---

प्रश्न 34: लोणार परिसरात खाण्या-पिण्याची सुविधा आहे का?

उत्तर: लोणार गावात आणि आसपासच्या भागात लघु हॉटेल्स, चहा आणि नाश्त्याच्या टपऱ्या उपलब्ध आहेत. पण मोठ्या सुविधा औरंगाबाद किंवा बुलढाणा येथे मिळतील.

---

प्रश्न 35: लोणार सरोवरात पोहणे किंवा पाण्यात उतरणे शक्य आहे का?

उत्तर: नाही, सरोवरात पोहणे किंवा पाण्यात उतरणे मनाई आहे, कारण पाणी खूप अल्कधर्मी असून त्वचेला हानी पोहोचवू शकते. तसेच जैवविविधतेचे रक्षणही आवश्यक आहे.

---

प्रश्न 36: लोणार सरोवर आणि अभयारण्य पर्यावरण शिक्षणासाठी कितपत उपयुक्त आहे?

उत्तर: अत्यंत उपयुक्त! हे ठिकाण भूगर्भशास्त्र, जीवशास्त्र, पर्यावरणशास्त्र, खगोलशास्त्र आणि लोकसांस्कृतिक अध्ययनासाठी उत्तम अभ्यासविषय आहे.

---

प्रश्न 37: लोणार परिसरात मोबाइल नेटवर्क व इंटरनेट सुविधा उपलब्ध आहे का?

उत्तर: होय, बहुतेक मोबाईल कंपन्यांचे नेटवर्क उपलब्ध आहे, परंतु संज्ञारहित (signal weak) क्षेत्र काही भागात असू शकतात.

---

प्रश्न 38: लोणार सरोवरात कोणते सूक्ष्मजीव आढळतात?

उत्तर:

हॅलोआर्चिया (Halophilic archaea)

नायट्रोजन-फिक्सिंग बॅक्टेरिया

अल्कधर्मी वातावरणात जगणारे सूक्ष्मजीव

हे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून खूप महत्त्वाचे ठरतात.

---

प्रश्न 39: लोणार सरोवर आणि अभयार्याच्या संवर्धनासाठी सर्वसामान्य व्यक्ती काय करू शकते?

उत्तर:

स्वच्छता राखणे

प्लास्टिक वापर टाळणे

मुलांना माहिती देणे

शोध व अभ्यास प्रोत्साहित करणे

स्थानीय मार्गदर्शकांचा उपयोग करणे

---

प्रश्न 40: लोणार परिसरातील स्थानिक लोक पर्यटनात सहभाग घेतात का?

उत्तर: होय. स्थानिक लोक मार्गदर्शक, वाहन चालक, हस्तकला विक्रेते, आणि सेवाभर देणारे म्हणून सक्रिय आहेत.

----- ---------------- ------------- --- ---------------- ---------- ----