वनरक्षक-वनपालांचे कायम प्रवास भत्त्यात वाढ करणेबाबत. शासनास शिफारस

वनरक्षक-वनपालांचे कायम प्रवास भत्त्यात वाढ करणेबाबत. शासनास प्रस्ताव सादर दिनांक 05.02.2024

वनरक्षक आणि वनपाल यांच्या कायम प्रवास भत्त्यात वाढ करण्याचा महत्त्वाचा प्रस्ताव शासन स्तरावर सादर करण्यात आला आहे. वन, वन्यजीव आणि पर्यावरणाचे संरक्षण करण्यासाठी हे कर्मचारी दुर्गम भागात पायी, सायकल किंवा मोटरसायकलने गस्त घालतात. या गस्तीकरिता प्रवास देयके सादर करणे आणि मंजूर करणे नेहमी शक्य होत नसल्याने, शासनाने 28.01.2016 रोजीच्या निर्णयानुसार वनरक्षक व वनपाल यांना दरमहा ₹1500 कायम प्रवास भत्ता लागू केला होता. मात्र, कालांतराने वाढलेल्या महागाईमुळे आणि विस्तारित कार्यक्षेत्रामुळे हा भत्ता अत्यल्प ठरल्याचे लक्षात येत आहे.

या पार्श्वभूमीवर वनरक्षक-वनपाल संघटनेने अनुक्रमे वनरक्षकांसाठी ₹2500 आणि वनपालांसाठी ₹4500 कायम प्रवास भत्ता देण्याची मागणी केली होती. 22.12.2022 रोजी प्रधान सचिव (वने) यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या बैठकीत महागाई निर्देशांकाचा विचार करून प्रस्ताव सादर करण्याचे निर्देश संघटनेला देण्यात आले होते. तथापि, त्यानंतर संघटनेकडून प्रस्ताव प्राप्त न झाल्यामुळे, शासनाने स्वतंत्र समिती गठीत केली.

शासन पत्र दिनांक 15.12.2023 नुसार अपर प्रधान मुख्य वनसंरक्षक (अर्थसंकल्प, नियोजन व विकास) यांच्या अध्यक्षतेखाली गठीत या समितीने आपल्या 19.12.2023 च्या अहवालात वनरक्षक व वनपालांचा कायम प्रवास भत्ता वाढवून ₹5000 करण्याची शिफारस केली आहे. शासनाने 03.01.2024 रोजी संबंधित कार्यालयाकडून अभिप्राय मागविला आहे.

नागपूर उपवनसंरक्षक गिन्नी सिंह यांनी सादर केलेल्या पत्रानुसार, वनरक्षकांचे कार्यक्षेत्र सरासरी 9 चौ.कि.मी. वनक्षेत्र व 47 चौ.कि.मी. भौगोलिक क्षेत्र आहे, तर वनपालांचे कार्यक्षेत्र 36 चौ.कि.मी. वनक्षेत्र आणि 178 चौ.कि.मी. भौगोलिक क्षेत्र इतके आहे. यावरून स्पष्ट होते की, वनपालांचे कार्यक्षेत्र हे वनरक्षकांच्या तुलनेत चारपट जास्त आहे आणि दोघांनाही दुर्गम भागात सतत गस्त करावी लागते. त्यामुळे त्यांच्या प्रवास खर्चात मोठी वाढ झाली आहे.

सन 2016 पासून आजपर्यंत झालेल्या महागाई वाढीचा आणि प्रत्यक्ष कामाच्या स्वरूपाचा विचार करून वनरक्षक व वनपाल या दोघांचा कायम प्रवास भत्ता वाढवून ₹5000 करण्याची शिफारस करण्यात आली आहे. हा प्रस्ताव मा. प्रधान मुख्य वनसंरक्षक (व.ब.प्र.) यांच्या अनुमोदनासह शासनाकडे पाठविण्यात आला आहे. शासनाकडून या संदर्भात सकारात्मक निर्णय झाल्यास, वन विभागातील क्षेत्रीय कर्मचाऱ्यांना मोठा दिलासा मिळणार असून, त्यांची गस्त आणि संरक्षण कार्ये अधिक प्रभावीपणे राबविण्यास हातभार लागणार आहे.

FAQ : वनरक्षक व वनपाल कायम प्रवास भत्ता वाढ प्रस्तावाबाबत

प्रश्न 1: वनरक्षक आणि वनपाल यांना सध्या किती कायम प्रवास भत्ता मिळतो?

उत्तर: सध्या महसूल व वनविभागाच्या शासन निर्णय दिनांक 28.01.2016 नुसार वनरक्षक व वनपाल दोघांनाही दरमहा ₹1500 कायम प्रवास भत्ता मंजूर आहे.

---

प्रश्न 2: नवीन प्रस्तावानुसार प्रवास भत्ता किती करण्याची शिफारस करण्यात आली आहे?

उत्तर: अपर प्रधान मुख्य वनसंरक्षक (अर्थसंकल्प, नियोजन व विकास) यांच्या अध्यक्षतेखालील समितीने वनरक्षक आणि वनपाल यांचा कायम प्रवास भत्ता ₹5000 प्रति महिना करण्याची शिफारस शासनाला केली आहे.

---

प्रश्न 3: हा प्रवास भत्ता वाढविण्याचा प्रस्ताव का करण्यात आला आहे?

उत्तर: 2016 पासून आजपर्यंत महागाईत मोठी वाढ झाली असून, वनरक्षक व वनपाल हे दुर्गम आणि आदिवासी भागात पायी, सायकल किंवा मोटरसायकलने गस्त करतात. त्यांचा प्रत्यक्ष प्रवास खर्च वाढल्यामुळे भत्त्यात वाढ करण्याची आवश्यकता निर्माण झाली आहे.

---

प्रश्न 4: वनरक्षक आणि वनपाल यांच्या कार्यक्षेत्रात काय फरक आहे?

उत्तर: वनरक्षकांचे सरासरी कार्यक्षेत्र 9 चौ.कि.मी. वनक्षेत्र व 47 चौ.कि.मी. भौगोलिक क्षेत्र इतके आहे, तर वनपालांचे कार्यक्षेत्र 36 चौ.कि.मी. वनक्षेत्र व 178 चौ.कि.मी. भौगोलिक क्षेत्र इतके विस्तृत आहे. त्यामुळे वनपालांवर अधिक जबाबदारी आणि प्रवासाचा ताण असतो.

---

प्रश्न 5: या प्रस्तावावर शासनाचा निर्णय कधी होऊ शकतो?

उत्तर: शासनाने 03.01.2024 रोजी संबंधित कार्यालयाकडून अभिप्राय मागविला असून, अंतिम निर्णय प्रक्रियेत आहे. लवकरच शासन स्तरावरून आदेश जारी होण्याची शक्यता आहे.

---

प्रश्न 6: या भत्त्याचा लाभ कोणत्या कर्मचाऱ्यांना होणार आहे?

उत्तर: हा कायम प्रवास भत्ता महसूल व वनविभागातील फील्ड स्तरावर कार्यरत वनरक्षक आणि वनपाल या दोघांनाही लागू होणार आहे.

---

प्रश्न 7: प्रस्ताव कुणाकडून सादर करण्यात आला आहे?

उत्तर: नागपूर येथील उपवनसंरक्षक गिन्नी सिंह यांनी दिनांक 05.02.2024 रोजी मा. प्रधान सचिव (वने) महसूल व वनविभाग, मंत्रालय मुंबई यांच्याकडे प्रस्ताव सादर केला आहे.