भारतीय वन अधिनियम 1927 चे कलम 61 A खाली 'सरकार जमा' करण्याची प्रक्रिया

Rajendra Dhongade
Retd ACF

गेल्या कांही दिवसात अनेक गटावर हा विषय चर्चेत आहे व व्यक्तिगत प्रश्न ही विचारले जात आहेत म्हणून या स्कीम बाबत थोडा सविस्तर खुलासा करीत आहे.
मूळ भारतीय वन अधिनियम 1927 मध्ये सरकारजमा ( confiscation) चे अधिकार कलम 55 खाली न्यायालयाला दिलेले आहे. परंतु वनात वारंवार घडणाऱ्या गंभीर गुन्ह्यांना आळा बसावा म्हणून वेगवेगळ्या राज्याने हे अधिकार ( कारावास व दंड नव्हे) कांही संवर्गाला प्रदान करण्याचे ठरविले. 1985 साली महाराष्ट्र राज्याने हे अधिकार ACF , DFO, DCF यासंवर्गातील मोजक्याच अधिकाऱयाना दिले व त्याबाबत एक अधिसूचना प्रकाशीत केली. कलम 61A ते G ही  नवीन कलमे भारतीय वन अधिनियम 1927 मध्ये समाविष्ट केली.  ही व्यवस्था न्याय सदृश्य / अर्ध न्यायिक / quasi judicial आहे. 2013 मध्ये त्यावर सखोल विचार होऊन ते अधिकार फिल्ड मध्ये काम करणाऱ्या सर्व acf, dfo, dcf ना प्रदान करण्यात आले.
1985 च्या मूळ योजनेत महाराष्ट्र राज्याने गंभीर अपराध व मोठ्या प्रमाणावर तस्करी होणारे वन उपज म्हणून इमारती लाकूड, जळाऊ लाकूड, चंदन लाकूड व लाकडी कोळसा या वन उपजांचा त्यात समावेश केला. 1994 ची भारतीय वन अधिनियम 1927 महाराष्ट्र च्या  आवृत्ती मधील कलम 52 (2) परिच्छेद 3 ची शब्दरचना अशी आहे.
Provided further that, where the offence on account of which the seizure has been *made is in respect of* *timber,* *sandalwood, firewood,*  *charcoal or* *such other forest* *produce as* *may be notified by the* *state govt from time to* *time* ( here in after referred to as " notified forest produce") and which is the *property of the state* *govt* , such officer shall make a report of such seizure also to the  concerned Authorized Officer under Sec 61A.
या परिच्छेदाची शब्द रचना हे स्पष्ट करते की तूर्त हे 4 वनोपज या योजनेत समाविष्ट असून राज्यशासन वेळो वेळी त्यात अन्य वनोपजांचा समावेश करू शकेल व त्याना notified forest produce  संबोधले जाईल. म्हणजे या स्कीम साठी वेगळ्याने NFP अधुसूचित करावे लागतील. परंतु तसे  अधुसूचित वनोपज अद्याप घोषित झालेले नाहीत म्हणजेच सध्या केवळ वरील 4 वनोपजाबद्दल ही स्कीम लागू आहे.
दुसरा एक मुद्दा असा दिसतो की हे 4 वनोपज कुठून आणलेले असावेत ? राखीव वन की संरक्षित वन की अभयारण्य की राष्ट्रीय उद्यान ? भारतीय वन अधिनियम 1927 चे कलम 52(2)  व 61A (1) काळजीपूर्वक वाचल्यास असे स्पष्ट होते त्यात " property of the state govt" अशी शब्द रचना आहे. RF, PF, sanctuary , NP काहीही म्हंटले नाही. याचा अर्थ हे 4 वनोपज सरकारी मालमत्ता असणे पुरेसे आहे.
अपेक्षा आहे हा  खुलासा या स्कीम चे चित्र स्पष्ट करण्यास पुरेसा आहे.

राजेंद्र धोंगडे.

सेवानिवृत्त सहाय्यक वनसंरक्षक

Tag ##

Indian Forest Act section 61 information in marathi | indian forest act sec 61 information in marathi | Ankush Kendre Website | ankush kendre website | mahaforest | mahaforest.org | Mahaforest.gov.in | mahaforest portal| mahaforest com | mahaforest login | राजेंद्र धोंगडे.

सेवानिवृत्त सहाय्यक वनसंरक्षक | Rajendra Dhongade Retd ACF